Ο Προσωπικός Αριθμός στην Ελλάδα

Μια Τεχνο-Νομική Ανάλυση της Μεταρρύθμισης, των Κινδύνων Ιδιωτικότητας και του Μελλοντικού Οδικού Χάρτη

Περίληψη

Η εισαγωγή του Προσωπικού Αριθμού (ΠΑ) τον Ιούνιο του 2025 συνιστά μια μεταρρύθμιση-ορόσημο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, αποτελώντας ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής «Ελλάδα 2.0». Η πρωτοβουλία αυτή επιδιώκει έναν διττό στόχο: αφενός, τη δραστική μείωση της γραφειοκρατίας μέσω της ενοποίησης της ταυτοποίησης του πολίτη σε όλες τις συναλλαγές του με το Δημόσιο  και, αφετέρου, την οριστική εκκαθάριση και διασύνδεση των κατακερματισμένων κρατικών μητρώων. Η επιχειρησιακή υλοποίηση, η οποία ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου 2025, οδήγησε στην απόδοση ΠΑ σε περισσότερους από 7,6 εκατομμύρια πολίτες.

Ωστόσο, η τεχνική αρχιτεκτονική του ΠΑ –συγκεκριμένα η απόφαση να βασιστεί δομικά στον Αριθμό Φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ)  και να αναγράφεται υποχρεωτικά στα νέα Δελτία Ταυτότητας (ΔΤ) – εγείρει θεμελιώδη νομικά ζητήματα.

Η παρούσα ανάλυση εξετάζει σε βάθος την κεντρική σύγκρουση μεταξύ της επιδιωκόμενης ευχρηστίας και των εγγενών κινδύνων για την προστασία των δεδομένων, όπως αυτοί αναδείχθηκαν εμφατικά στη Γνωμοδότηση 1/2025 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ).

Η έκθεση μας αξιολογεί τα πλεονεκτήματα της μεταρρύθμισης, αναλύει τους νομικούς και τεχνικούς κινδύνους της και σκιαγραφεί τον οδικό χάρτη για τη μελλοντική της επέκταση, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η επιτυχία του εγχειρήματος εξαρτάται πλέον από την ικανότητα της Πολιτείας να επιβάλει τα μέτρα μετριασμού που η ίδια θέσπισε για να διαχειριστεί τους κινδύνους που δημιούργησε.

Γράφει ο Γιώργος Μπρακόπουλος (Προγραμματιστής Αναλυτής – MSc.)
ΜΕΛΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΗΣ ΚΥΚΛΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Εισαγωγή: Η Αρχιτεκτονική της Ενιαίας Ταυτοποίησης στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση

Ορισμός και Θεσμικό Πλαίσιο

Ο Προσωπικός Αριθμός (ΠΑ) ορίζεται ως ένας μοναδικός, δωδεκαψήφιος αλφαριθμητικός κωδικός  που χορηγείται άπαξ σε κάθε φυσικό πρόσωπο, δεν μεταβάλλεται και προορίζεται να λειτουργεί ως το βασικό στοιχείο επαλήθευσης της ταυτότητας των προσώπων στις συναλλαγές τους με τους φορείς του δημόσιου τομέα.

Η νομική θεμελίωση της μεταρρύθμισης ανιχνεύεται αρχικά στον Νόμο 4727/2020 (Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης) , ο οποίος έθεσε το θεωρητικό πλαίσιο. Η επιχειρησιακή του ενεργοποίηση, ωστόσο, οριστικοποιήθηκε με την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος 40/2025 , το οποίο ρύθμισε τις λεπτομέρειες εφαρμογής και τη σύνδεσή του με το νέο Δελτίο Ταυτότητας.

 

Η Στρατηγική Επιλογή του ΑΦΜ: Ανάλυση της Τεχνικής Αρχιτεκτονικής

Σε αντίθεση με άλλα ευρωπαϊκά μοντέλα που δημιουργούν έναν αριθμό ταυτοποίησης εκ του μηδενός (ex-novo), η ελληνική προσέγγιση επέλεξε μια παράγωγη (derivative) αρχιτεκτονική. Ο ΠΑ αποτελείται από δώδεκα (12) στοιχεία: τα εννέα (9) ψηφία του Αριθμού Φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ) του πολίτη, ακολουθούμενα από τρεις (3) επιπλέον αλφαριθμητικούς χαρακτήρες.

Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία. Το Φορολογικό Μητρώο, υπό τη διαχείριση της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), αποτελεί de facto την πιο αξιόπιστη, καθολική και ψηφιακά ώριμη βάση δεδομένων που διαθέτει το ελληνικό κράτος. Η υποδομή του Taxisnet παρέχει ήδη τον μηχανισμό αυθεντικοποίησης για το σύνολο των υπηρεσιών του gov.gr. Κατά συνέπεια, η κατοχή ΑΦΜ καθίσταται απόλυτη και αναγκαία προϋπόθεση για την έκδοση ΠΑ. Αναγνωρίζοντας αυτή τη σύνδεση, η ΑΑΔΕ προχώρησε ήδη από τον Ιούλιο του 2025 σε διευκολύνσεις για την ψηφιακή απόδοση ΑΦΜ σε ανηλίκους, ώστε να καταστεί δυνατή η έκδοση ΠΑ, ο οποίος πλέον είναι υποχρεωτικός για τα νέα Δελτία Ταυτότητας.

Αυτή η στρατηγική απόφαση αντανακλά μια λογική «εξάρτησης διαδρομής» (path-dependency). Η κυβέρνηση, επιδιώκοντας την ταχεία υλοποίηση, αξιοποίησε την υπάρχουσα, ώριμη υποδομή του Taxisnet αντί να επενδύσει σε βάθος χρόνου στη δημιουργία ενός νέου, αυτόνομου μητρώου ταυτοποίησης. Αυτή η τεχνική συντόμευση, αν και εξασφάλισε την άμεση εφαρμογή της μεταρρύθμισης, μετέτρεψε λειτουργικά τον ΑΦΜ από έναν αμιγώς φορολογικό κωδικό σε έναν καθολικό αριθμό ταυτοποίησης. Αυτή ακριβώς η «λειτουργική επέκταση» (function creep) του ΑΦΜ αποτελεί τον πυρήνα των νομικών κινδύνων που θα αναλυθούν στο Κεφάλαιο 3.

Κεφάλαιο 1: Η Επιχειρησιακή Υλοποίηση – Από τη Θεωρία στην Πράξη (Ιούνιος – Νοέμβριος 2025)

Η Εκκίνηση (3 Ιουνίου 2025)

Η μεταρρύθμιση τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή στις 3 Ιουνίου 2025, με την ενεργοποίηση της ψηφιακής πύλης myinfo.gov.gr. Η έναρξη της πλατφόρμας ανακοινώθηκε από τα Υπουργεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Προστασίας του Πολίτη ως μια κομβική αλλαγή για τον εκσυγχρονισμό του κράτους.

Η Διττή Διαδικασία Έκδοσης

Η στρατηγική υλοποίησης σχεδιάστηκε για να καλύψει τόσο τον ψηφιακά εγγράμματο πληθυσμό όσο και τους πολίτες που αντιμετωπίζουν ψηφιακό αποκλεισμό.

1. Η Ψηφιακή Οδός (Κύρια): Η βασική διαδικασία πραγματοποιείται μέσω της πλατφόρμας myinfo.gov.gr. Η πρόσβαση απαιτεί δύο επίπεδα ασφάλειας, επιβεβαιώνοντας την κεντρική θέση της ΑΑΔΕ και του ΕΜΕπ στο εγχείρημα:
   • Κωδικοί Taxisnet: Για την αρχική αυθεντικοποίηση.
   • Κωδικός Μίας Χρήσης (OTP): Που αποστέλλεται στον πιστοποιημένο αριθμό κινητού τηλεφώνου στο Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας (ΕΜΕπ).
2. Η Φυσική Οδός (Εναλλακτική): Για την αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος, ειδικά για πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας ή χωρίς ψηφιακές δεξιότητες , η έκδοση του ΠΑ είναι δυνατή με αυτοπρόσωπη παρουσία:
   • Στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) για τους κατοίκους εσωτερικού.
   • Στις Προξενικές Αρχές για τους Έλληνες κατοίκους εξωτερικού.

 

Η “Εθελοντική” Φάση και η Αυτόματη Απόδοση

Η υιοθέτηση ακολούθησε ένα μοντέλο δύο ταχυτήτων.

• Φάση 1: Εθελοντική Έκδοση (3 Ιουνίου – 5 Νοεμβρίου 2025): Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι πολίτες είχαν το κίνητρο να εκδώσουν οι ίδιοι τον ΠΑ τους, καθώς τους δόθηκε η δυνατότητα να επιλέξουν τους δύο από τους τρεις αλφαριθμητικούς χαρακτήρες που προηγούνται του ΑΦΜ τους. Η αρχική προθεσμία παρατάθηκε, λήγοντας οριστικά στις 5 Νοεμβρίου 2025.
• Φάση 2: Αυτόματη Απόδοση (Από 6 Νοεμβρίου 2025): Μετά τη λήξη της προθεσμίας, το σύστημα ξεκίνησε την αυτόματη απόδοση ΠΑ σε όλους τους υπόλοιπους πολίτες που διέθεταν ΑΦΜ, με τυχαία επιλογή των προταγματικών χαρακτήρων.

 

Ο Απολογισμός του Πρώτου Πενταμήνου (Νοέμβριος 2025)

Τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν τον Νοέμβριο του 2025 παρέχουν μια σαφή εικόνα της δυναμικής υιοθέτησης :

• Εθελοντική Υιοθέτηση: 2.651.632 πολίτες εξέδωσαν ΠΑ κατά την εθελοντική φάση.
  • Από αυτούς, 226.000 εξυπηρετήθηκαν μέσω ΚΕΠ και 844 μέσω Προξενείων.
• Αυτόματη Απόδοση: 5.000.000 πολίτες έλαβαν ΠΑ αυτόματα αμέσως μετά τη λήξη της προθεσμίας.
• Ενσωμάτωση σε ΔΤ: Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου 2025, 601.000 νέα Δελτία Ταυτότητας είχαν εκδοθεί φέροντας τον ΠΑ.

Η ανάλυση αυτών των αριθμών αποκαλύπτει τη στρατηγική της «αναπόφευκτης υιοθέτησης». Η αναλογία περίπου 1:2 (2,6 εκατ. εθελοντικά προς 5 εκατ. αυτόματα) καταδεικνύει ότι η «εθελοντική» φάση λειτούργησε ως ένα soft launch για τους ψηφιακά ενεργούς πολίτες. Η πραγματική στρατηγική του κράτους βασίστηκε στην αυτόματη απόδοση στην παθητική πλειοψηφία, με τον πραγματικό μοχλό πίεσης για την καθολική υιοθέτηση να είναι η επικείμενη κατάργηση των παλαιών ταυτοτήτων, όπως θα αναλυθεί στο Κεφάλαιο 5.

Πίνακας 1: Απολογισμός Υιοθέτησης Προσωπικού Αριθμού (Νοέμβριος 2025)

 

Κεφάλαιο 2: Τα Πλεονεκτήματα («Τα Υπέρ») – Η Υπόσχεση ενός Αποτελεσματικού Κράτους

Τα διακηρυγμένα οφέλη της μεταρρύθμισης εστιάζουν στην οικοδόμηση ενός πιο αποτελεσματικού, συνεκτικού και φιλικού προς τον πολίτη κράτους.

 

1. Άρση Γραφειοκρατίας και Ενοποίηση Συναλλαγών

Ο ΠΑ υλοποιεί την κεντρική αρχή της ψηφιακής διακυβέρνησης: «το κράτος είναι ένα και ως ένα πρέπει να λειτουργεί». Ο πρωταρχικός στόχος είναι ο πολίτης να αλληλεπιδρά με το σύνολο της δημόσιας διοίκησης χρησιμοποιώντας έναν, και μόνο έναν, αριθμό.

Αυτό στοχεύει στη σταδιακή κατάργηση της ανάγκης απομνημόνευσης και χρήσης πολλαπλών αριθμών (ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, Αριθμός Δελτίου Ταυτότητας) στις καθημερινές συναλλαγές, όπως η φορολογία, η υγεία και η κοινωνική ασφάλιση. Είναι κρίσιμο να διευκρινιστεί, ωστόσο, ότι ο ΠΑ δεν καταργεί τους υφιστάμενους τομεακούς αριθμούς (ΑΦΜ, ΑΜΚΑ), οι οποίοι παραμένουν σε λειτουργία. Αντιθέτως, ο ΠΑ λειτουργεί ως ένας «κύριος κλειδάριθμος» (master key) που τους συσχετίζει και τους ενοποιεί σε ανώτερο επίπεδο.

 

2. Διαλειτουργικότητα και Αξιοπιστία Μητρώων: Ο ΠΑ ως Εργαλείο Εκκαθάρισης Δεδομένων

Το βαθύτερο και ίσως σημαντικότερο όφελος της μεταρρύθμισης είναι η επίλυση του χρόνιου προβλήματος της «ασυνέπειας» (data inconsistency) που ταλαιπωρεί τα διάσπαρτα και ασύνδετα μητρώα του ελληνικού δημοσίου.

Η πλατφόρμα myinfo.gov.gr σχεδιάστηκε για να λειτουργήσει ως ένας μηχανισμός διασταύρωσης και διόρθωσης δεδομένων. Κατά τη διαδικασία έκδοσης, η πλατφόρμα αντλεί και παρουσιάζει στον πολίτη τα στοιχεία του όπως αυτά τηρούνται σε πέντε βασικά μητρώα:

1. Μητρώο Πολιτών (Υπουργείο Εσωτερικών)
2. Φορολογικό Μητρώο (ΑΑΔΕ)
3. Μητρώο ΑΜΚΑ (ΗΔΙΚΑ)
4. Μητρώο Δελτίων Ταυτότητας (Ελληνική Αστυνομία)
5. Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας (ΓΓΠΣΨΔ)

Τα ευρήματα από αυτή τη μαζική διασταύρωση δεδομένων είναι αποκαλυπτικά της πρότερης διοικητικής κακοδαιμονίας. Όπως ανακοινώθηκε επίσημα τον Νοέμβριο του 2025, η διαδικασία έκδοσης του ΠΑ εντόπισε :

• 839.115 διαφορές στην αναγραφή στοιχείων πολιτών (π.χ. ορθογραφικά λάθη σε ονόματα, λανθασμένες ημερομηνίες γέννησης).
• 132.647 περιπτώσεις πολυεγγραφών (ο ίδιος πολίτης να εμφανίζεται με διαφορετικά στοιχεία σε διαφορετικά μητρώα).
• 11.426 περιπτώσεις κενών ή μη έγκυρων τιμών σε βασικά πεδία.

Αυτή η διαπίστωση αποκαλύπτει τον πραγματικό, άμεσο σκοπό της μεταρρύθμισης. Η διαδικασία έκδοσης του ΠΑ δεν ήταν απλώς η χορήγηση ενός νέου αριθμού· ήταν ένα καλά σχεδιασμένο, μαζικό έργο «εκκαθάρισης δεδομένων μέσω πληθοπορισμού» (crowdsourced data-cleansing). Το κράτος, αναγνωρίζοντας την αναξιοπιστία των μητρώων του, μετέφερε ουσιαστικά την ευθύνη της επαλήθευσης και διόρθωσης στον ίδιο τον πολίτη. Αυτή η εκκαθάριση, που διορθώνει πάνω από 839.000 λάθη, είναι το πραγματικό θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να χτιστεί οποιαδήποτε μελλοντική ψηφιακή υπηρεσία.

 

3. Θεμελίωση Προληπτικών (Proactive) Υπηρεσιών

Με την απόκτηση, για πρώτη φορά, μιας «ενιαίας εικόνας του πολίτη» , το κράτος αποκτά την ικανότητα να σχεδιάζει προσωποποιημένες και, κυρίως, προληπτικές (proactive) υπηρεσίες. Αντί ο πολίτης να αναζητά και να αιτείται υπηρεσίες, το κράτος θα μπορεί στο μέλλον να τον ενημερώνει αυτόματα για τα δικαιώματά του, όπως για παράδειγμα την αυτόματη χορήγηση ενός επιδόματος που δικαιούται βάσει των ενοποιημένων στοιχείων του, χωρίς να απαιτείται καν αίτηση.

 

Κεφάλαιο 3: Οι Κίνδυνοι και οι Προκλήσεις («Τα Κατά») – Νομική Ανάλυση και Κοινωνικές Επιπτώσεις

Παρά τα αδιαμφισβήτητα οφέλη, η υλοποίηση του ΠΑ εμπεριέχει σημαντικούς τεχνικούς και νομικούς κινδύνους, οι οποίοι εστιάζονται κυρίως σε ζητήματα προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και ασφάλειας συστημάτων.

 

1. Η Κρίσιμη Γνωμοδότηση 1/2025 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ)

Τον Φεβρουάριο του 2025, η ΑΠΔΠΧ εξέδωσε την κρίσιμη Γνωμοδότηση 1/2025 , κατόπιν σχετικού αιτήματος του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η Αρχή κλήθηκε να γνωμοδοτήσει επί του σχεδίου διάταξης που προέβλεπε την υποχρεωτική αναγραφή του ΠΑ στο Δελτίο Ταυτότητας.

Η Αρχή δεν εξέφρασε αντίρρηση για τη δημιουργία του ΠΑ καθαυτή, ως εργαλείου διαλειτουργικότητας. Ωστόσο, εντόπισε σοβαρούς κινδύνους στον τρόπο υλοποίησής του, και συγκεκριμένα στην απόφαση να αναγράφεται ο ΠΑ σε κοινή θέα πάνω στο φυσικό Δελτίο Ταυτότητας.

 

2. Βαθιά Ανάλυση Κινδύνου: Η Αναγραφή του ΠΑ στο Φυσικό Δελτίο Ταυτότητας

Η σύγκρουση μεταξύ ευχρηστίας και ασφάλειας αποτελεί τον πυρήνα του προβληματισμού γύρω από τον ΠΑ.

• Η Αρχική Παραδοχή και η Αλλαγή Σχεδιασμού: Όπως αποκαλύπτεται στη γνωμοδότηση, η ΑΠΔΠΧ είχε αρχικά αξιολογήσει το εγχείρημα «με την παραδοχή ότι [ο ΠΑ] δεν αναγράφεται σε κάποιο δημόσιο έγγραφο». Η μεταγενέστερη απόφαση της κυβέρνησης να τον αναγράψει υποχρεωτικά στο ΔΤ, μετέβαλε ριζικά την εκτίμηση αντικτύπου (impact assessment) και σήμανε συναγερμό στην Αρχή.
• Ο Κίνδυνος: “Η Αποκάλυψη του ΑΦΜ”: Ο κίνδυνος πηγάζει απευθείας από την αρχιτεκτονική του ΠΑ. Δεδομένου ότι ο ΠΑ = ΑΦΜ + 3 χαρακτήρες , η οπτική πρόσβαση στον ΠΑ (π.χ. από έναν υπάλληλο που κρατά το ΔΤ ή από ένα φωτοαντίγραφο) συνεπάγεται αυτομάτως και την αποκάλυψη του ΑΦΜ του κατόχου. Η ΑΠΔΠΧ τονίζει ότι αυτός ο σχεδιασμός αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο υποκλοπής ταυτότητας (identity theft) και οικονομικής απάτης.
• Η Αναποτελεσματικότητα των “Μέτρων Μετριασμού”: Η κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο, προέκρινε ως μέτρο μετριασμού την (ήδη νομοθετημένη με τον Ν. 5099/2024) απαγόρευση τήρησης φωτοαντιγράφων ΔΤ από δημόσιους και, προσεχώς, ιδιωτικούς φορείς. Ωστόσο, αυτή η λύση είναι νομικά και πρακτικά επισφαλής. Η πρακτική της φωτοτύπησης ταυτοτήτων είναι βαθιά ριζωμένη στη διοικητική κουλτούρα της χώρας. Η κυβέρνηση επέλεξε να αυξήσει τον κίνδυνο (εκθέτοντας τον ΑΦΜ) αντί να υιοθετήσει μια λύση «Ιδιωτικότητας εκ Σχεδιασμού» (Privacy by Design), όπως θα ήταν η αποθήκευση του ΠΑ αποκλειστικά στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο (chip) του ΔΤ, καθιστώντας τον αόρατο στο μάτι. Η κυβέρνηση ουσιαστικά θυσίασε την ασφάλεια δεδομένων για χάρη της ευκολίας (να μπορεί ο πολίτης να διαβάζει τον ΠΑ του), και η ΑΠΔΠΧ αναγκάστηκε να αποδεχθεί απλώς ένα ασθενές, αντισταθμιστικό μέτρο (την απαγόρευση φωτοτυπιών).

 

3. Κίνδυνοι Ασφάλειας Συστημάτων και Ψηφιακός Αποκλεισμός

Πέρα από το νομικό πλαίσιο, η μαζική εφαρμογή του ΠΑ δημιούργησε άμεσες τεχνικές προκλήσεις:

• Phishing (Ηλεκτρονικό “Ψάρεμα”): Σχεδόν ταυτόχρονα με την αυτόματη απόδοση των 5 εκατομμυρίων ΠΑ τον Νοέμβριο, εμφανίστηκαν κακόβουλες απάτες (phishing scams). Μαζικά emails, που έφεραν ψευδώς ως αποστολέα το “[email protected]”, καλούσαν τους πολίτες να πατήσουν συνδέσμους για να “ενημερωθούν” για τον αριθμό τους, με στόχο την υποκλοπή κωδικών.
• Τεχνικά Προβλήματα: Κατά την εθελοντική φάση, αναφέρθηκαν πολλαπλά τεχνικά προβλήματα στην πλατφόρμα, όπως μηνύματα σφάλματος, αδυναμία ολοκλήρωσης της διαδικασίας και καθυστερήσεις στα συστήματα.
• Ψηφιακός Αποκλεισμός (Digital Divide): Η κύρια ψηφιακή οδός απαιτεί υψηλό επίπεδο ψηφιακού γραμματισμού: κατοχή κωδικών Taxisnet, εγγραφή στο ΕΜΕπ και ικανότητα διαχείρισης κωδικών OTP. Παρόλο που η εναλλακτική των ΚΕΠ μετριάζει το πρόβλημα , η πολυπλοκότητα της διαδικασίας δημιουργεί εγγενή εμπόδια για ηλικιωμένους και άλλες ψηφιακά ευάλωτες ομάδες.

 

4. Ιδεολογικές και Κοινωνικές Ανησυχίες

Τέλος, η μεταρρύθμιση αντιμετωπίζει ανησυχίες που υπερβαίνουν την τεχνική και νομική ανάλυση. Ομάδες πολιτών εκφράζουν φόβους για τη δημιουργία ενός συστήματος κεντρικής παρακολούθησης τύπου «Μεγάλου Αδελφού». Σχολιαστές κάνουν λόγο για «ψηφιακή φυλακή» ή «ηλεκτρονική σκλαβιά» , συνδέοντας τη χρήση ενός ενιαίου αριθμού με ζητήματα ελέγχου, ελευθερίας επιλογής, ακόμα και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Αυτές οι ανησυχίες οδήγησαν το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης σε ανοιχτές συζητήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία τελικώς τοποθετήθηκε θετικά, αναφέροντας ότι ο ΠΑ είναι «διοικητικό εργαλείο» χωρίς θεολογικές προεκτάσεις.

 

Κεφάλαιο 4: Διεθνής Συγκριτική Επισκόπηση

Η ελληνική προσέγγιση για τον ΠΑ γίνεται σαφέστερη όταν αντιπαραβάλλεται με άλλα διεθνή συστήματα ταυτοποίησης.

1. Ελληνικό Μοντέλο (ΠΑ) vs. Εσθονικό Μοντέλο (Isikukood)

Η Εσθονία θεωρείται το πρότυπο της ψηφιακής διακυβέρνησης, και η Ελλάδα έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας για μεταφορά τεχνογνωσίας. Ωστόσο, οι φιλοσοφίες των συστημάτων τους διαφέρουν θεμελιωδώς.

• Εσθονία (Isikukood – Προσωπικός Κωδικός): Είναι ένας 11-ψήφιος, παραγωγικός (generative) αριθμός που εκδίδεται κατά τη γέννηση ή την απόκτηση διαμονής. Η δομή του είναι πληροφοριακή, καθώς βασίζεται στο φύλο, την ημερομηνία γέννησης και έναν σειριακό αριθμό. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο ολόκληρου του οικοσυστήματος e-Estonia και της ψηφιακής ταυτότητας (e-ID).
• Ελλάδα (Προσωπικός Αριθμός): Είναι ένας 12-ψήφιος, παράγωγος (derivative) αριθμός, ο οποίος δεν είναι πληροφοριακός αλλά βασίζεται σε έναν προϋπάρχοντα λειτουργικό αριθμό (τον ΑΦΜ).

Η διαφορά είναι φιλοσοφική. Το εσθονικό μοντέλο είναι ένα σύστημα ταυτοποίησης (identification) που χτίστηκε από την αρχή. Το ελληνικό μοντέλο είναι ένα σύστημα συσχέτισης (linking). Ο ΠΑ δεν αντικαθιστά τα βασικά μητρώα, αλλά λειτουργεί ως «γέφυρα» μεταξύ τους, αξιοποιώντας την υπάρχουσα υποδομή (Taxisnet) αντί να την επανεφευρίσκει.

 

2. Ελληνικό Μοντέλο (ΠΑ) vs. ΗΠΑ (Social Security Number – SSN)

Η σύγκριση με τις ΗΠΑ αναδεικνύει τους κινδύνους που η ΑΠΔΠΧ προσπάθησε να επισημάνει.

• ΗΠΑ (SSN): Ο Αριθμός Κοινωνικής Ασφάλισης σχεδιάστηκε αποκλειστικά για συνταξιοδοτικούς σκοπούς. Λόγω της έλλειψης εθνικού Δελτίου Ταυτότητας, ο SSN εξελίχθηκε σε de facto εθνικό αναγνωριστικό που χρησιμοποιείται παντού (τράπεζες, ενοικιάσεις, σπουδές). Επειδή δεν σχεδιάστηκε ποτέ ως μυστικός ή ασφαλής, η διαρροή του –που είναι εξαιρετικά συχνή– οδηγεί άμεσα σε υποκλοπή ταυτότητας.
• Το Δίδαγμα του SSN: Η Ελλάδα κινδυνεύει να επαναλάβει το λάθος του SSN. Δημιούργησε έναν «υπερ-αναγνωριστικό» (τον ΠΑ), ο οποίος όμως δεν είναι μυστικός (αφού αναγράφεται στο ΔΤ) και, επιπλέον, αποκαλύπτει έναν άλλο κρίσιμο αριθμό (τον ΑΦΜ). Δημιουργήθηκε έτσι ένας υψηλής αξίας στόχος για τους εγκληματίες του κυβερνοχώρου, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και δημοσίως εκτεθειμένος.

Πίνακας 2: Συγκριτική Ανάλυση Εθνικών Αριθμών Ταυτοποίησης

 

Κεφάλαιο 5: Η Εφαρμογή στο Μέλλον και Εξειδικευμένες Συστάσεις

Η πλήρης ενσωμάτωση του ΠΑ στην καθημερινότητα του πολίτη και της αγοράς βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, με σαφή οδικό χάρτη και συγκεκριμένες προκλήσεις.

 

1. Ο Οδικός Χάρτης για την Καθολική Υιοθέτηση (2026)

Ο πραγματικός καταλύτης για την καθολική υιοθέτηση του ΠΑ δεν είναι η εθελοντική επιλογή, αλλά η διοικητική προθεσμία του Αυγούστου 2026.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 2019/1157, μετά από αυτή την ημερομηνία, τα Δελτία Ταυτότητας παλαιού τύπου (οι “μπλε” ταυτότητες, προδιαγραφών δεκαετίας του ’60) παύουν να ισχύουν ως ταξιδιωτικά έγγραφα για μετακινήσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένου ότι η έκδοση του νέου, ασφαλούς Δελτίου Ταυτότητας προϋποθέτει πλέον την έκδοση ΠΑ , το κράτος έχει δημιουργήσει έναν αποτελεσματικό μηχανισμό έμμεσου εξαναγκασμού (indirect enforcement) που θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην πλήρη μετάβαση του πληθυσμού στο νέο σύστημα έως το 2026.

 

2. Η Επέκταση στον Ιδιωτικό Τομέα (Τράπεζες, Τηλεπικοινωνίες)

Η κυβέρνηση έχει δηλώσει σαφώς ότι ο ΠΑ προορίζεται να απλοποιήσει τις συναλλαγές όχι μόνο με το Δημόσιο, αλλά σταδιακά και με τον ιδιωτικό τομέα, όπως τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και παρόχους ενέργειας ή τηλεπικοινωνιών.

Αυτή η επέκταση εγείρει τα σοβαρότερα νομικά ζητήματα. Η ΑΠΔΠΧ έχει ήδη θέσει το πλαίσιο , και η κυβέρνηση προωθεί την απαγόρευση φωτοτυπιών ως μέτρο προστασίας. Ωστόσο, ο κίνδυνος οι ιδιωτικοί φορείς να αρχίσουν να απαιτούν τον ΠΑ (και συνεπώς να συλλέγουν τον ΑΦΜ) για απλές εμπορικές συναλλαγές, κατά παράβαση της αρχής της ελαχιστοποίησης δεδομένων του GDPR, είναι εξαιρετικά υπαρκτός.

 

3. Ενσωμάτωση στο Ψηφιακό Πορτοφόλι (Gov.gr Wallet)

Ο Προσωπικός Αριθμός είναι ήδη διαθέσιμος για προβολή και αποθήκευση μέσα στην εφαρμογή Gov.gr Wallet. Αυτή η ψηφιακή ενσωμάτωση είναι κρίσιμη, καθώς επιλύει το πρόβλημα των πολιτών που εξέδωσαν νέο ΔΤ πριν την 3η Ιουνίου 2025 και, ως εκ τούτου, ο ΠΑ δεν αναγράφεται στο πλαστικό τους έγγραφο. Το Wallet λειτουργεί ως το ψηφιακό μέσο για την προβολή του αριθμού, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ των διαφορετικών φάσεων έκδοσης των νέων εγγράφων.

 

4. Συστάσεις Πολιτικής

Με βάση την ανάλυση των κινδύνων και των πλεονεκτημάτων, από την οπτική γωνία του δικαίου της ψηφιακής διακυβέρνησης, προκύπτουν οι ακόλουθες συστάσεις:

1. Προς το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης: Άμεση επανεξέταση της απόφασης για την φυσική αναγραφή του ΠΑ στα μελλοντικά ΔΤ. Η ασφαλέστερη λύση, σύμφωνη με την αρχή “Privacy by Design”, είναι η αποθήκευση του ΠΑ αποκλειστικά στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο (chip). Ο πολίτης θα τον ανακαλεί μέσω του Gov.gr Wallet ή του chip, χωρίς να τον εκθέτει σε κοινή θέα.
2. Προς την ΑΠΔΠΧ: Εντατικοποίηση των ελέγχων (audits) και επιβολή αυστηρών προστίμων σε δημόσιους και, κυρίως, ιδιωτικούς φορείς που συνεχίζουν την πρακτική της τήρησης φωτοαντιγράφων ΔΤ, κατά παράβαση του Ν. 5099/2024. Χωρίς επιβολή, η απαγόρευση θα παραμείνει “νεκρό γράμμα”.
3. Προς τους Πολίτες (Δράση Ενημέρωσης): Εκτεταμένη και συνεχής δημόσια καμπάνια ενημέρωσης που να εξηγεί δύο πράγματα: α) τους κινδύνους του “phishing” και β) ότι ο Προσωπικός Αριθμός πρέπει να αντιμετωπίζεται με την ίδια (ή και μεγαλύτερη) εχεμύθεια όπως ο ΑΦΜ και οι κωδικοί Taxisnet.

 

Συμπεράσματα: Η Λεπτή Ισορροπία μεταξύ Διοικητικής Αποτελεσματικότητας και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων

Ο Προσωπικός Αριθμός αποτελεί μια αναμφισβήτητα κομβική και απαραίτητη μεταρρύθμιση για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους. Ο σχεδιασμός του, ωστόσο, αποκαλύπτει μια ενδιαφέρουσα στρατηγική επιλογή.

Το κύριο και άμεσο όφελος του εγχειρήματος κατά το 2025 δεν ήταν η απλοποίηση των συναλλαγών για τον πολίτη – αυτό είναι ένα μελλοντικό όφελος. Το πραγματικό, θεμελιώδες κέρδος ήταν η αναγκαστική εκκαθάριση (data reconciliation) των αναξιόπιστων κρατικών μητρώων. Η αποκάλυψη 839.115 ασυμφωνιών αποδεικνύει ότι ο ΠΑ λειτούργησε ως «δούρειος ίππος» για να υποχρεώσει το σύστημα (και τους πολίτες) να διορθώσει τα δεδομένα του. Αυτή η εκκαθάριση είναι το θεμέλιο για κάθε μελλοντική υπηρεσία Τεχνητής Νοημοσύνης ή προληπτικής διακυβέρνησης.

Παρ’ όλα αυτά, αυτή η ταχεία υλοποίηση ήρθε με ένα σημαντικό τεχνο-νομικό κόστος. Η απόφαση να “χτιστεί” ο ΠΑ πάνω στον ΑΦΜ και, κυριότερα, να αναγραφεί στο Δελτίο Ταυτότητας , αγνοώντας τις αρχικές παραδοχές της ΑΠΔΠΧ , δημιούργησε έναν νέο, σοβαρό και μη απαραίτητο κίνδυνο για την οικονομική ιδιωτικότητα των πολιτών μέσω της αποκάλυψης του ΑΦΜ.

Η Ελλάδα επέλεξε την ταχύτητα υλοποίησης και την ευχρηστία έναντι της απόλυτης ασφάλειας δεδομένων (Privacy by Design).

Η επιτυχία του εγχειρήματος, μακροπρόθεσμα, θα κριθεί όχι μόνο από την ευκολία που προσφέρει, αλλά από την ικανότητα του κράτους να επιβάλει τους κανόνες (όπως την απαγόρευση των φωτοτυπιών) και να προστατεύσει τους πολίτες από τους κινδύνους που ο ίδιος ο σχεδιασμός του συστήματος δημιούργησε.